ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΩΡΙΜΑΝΣΗ - του Γιώργου Κασιμάτη Ομ. Καθηγητή

Ένα από τα ιστορικά χαρακτηριστικά των αυθόρμητων κινημάτων λαϊκής αντίστασης είναι ότι για πολύ καιρό από τη γέννησή τους δε γνωρίζουν την ιδεολογικοπολιτική τους ταυτότητα. Ακόμη λιγότερο μπορούν να γνωρίζουν την ταυτότητα των πολιτικών δυνάμεων που θα γεννηθούν από την εξέγερση και μετά. Αυτό δεν είναι καθόλου παθολογικό φαινόμενο. Είναι απόλυτα φυσιολογικό. Ο λαός απλά εξεγείρεται και αντιστέκεται, όταν βλέπει να επιβουλεύονται και να θέτουν σε άμεσο κίνδυνο την υπόστασή του. Η πολιτική κοινωνία και ο άνθρωπος ως φύσει κοινωνικοπολιτική προσωπικότητα (Αριστοτέλης) εξεγείρονται και αντιστέκονται συλλογικά εναντίον των δυνάμεων υποδούλωσής τους και κατάλυσης ζωτικής σημασίας αγαθών που τους ανήκουν. Εξεγείρεται, επίσης, όταν το πολιτικό σύστημα όχι μόνο δεν προστατεύει πια τα δικαιώματα και τα ζωτικά τους συμφέροντα, αλλά και τα βλάπτει ή τα θέτει σε κίνδυνο, η δε πολιτική ηγεσία δεν εκπροσωπεί πια το λαό, αλλά συμπλέει με το ξεπερασμένο και χρεοκοπημένο πολιτικό σύστημα. Αυτά όλα αποτελούν την έννοια του σφετερισμού της λαϊκής κυριαρχίας. Η εξέγερση του λαού -αν είναι γνήσια- είναι ο σπόρος από τον οποίο θα γεννηθούν η νέα ή οι νέες ταυτότητες πολιτικών δυνάμεων. Σήμερα βρισκόμαστε, αναμφίβολα, στην πιο βαριά και πιο ολοκληρωτική μορφή σφετερισμού της λαϊκής κυριαρχίας και πολιτικής υποδούλωσης των λαών. Γι' αυτό και άρχισε μια γνήσια λαϊκή εξέγερση σε ευρύ διεθνές επίπεδο, που έχει όλα τα χαρακτηριστικά να εξελιχθεί σε ένα δυνατό και ουσιαστικό κίνημα των λαών. Η εξέγερση των λαϊκών δυνάμεων στη χώρα μας είναι, χωρίς αμφιβολία, μια γνήσια μορφή αντίστασης που εξελίσσεται σε γνήσιο λαϊκό κίνημα και μέρος της ευρύτερης εξέγερσης των λαών που ξεκινά δυναμικά κατά της αρπαγής της πολιτικής και του σφετερισμού της λαϊκής κυριαρχίας τους από την τυφλή κτηνώδη εξουσία του παγκοσμιοποιημένου χρηματοοικονομικού καπιταλισμού. Πρέπει, όμως, να συνειδητοποιήσομε ότι από τη στιγμή αυτή μέχρι που να γεννηθούν οι πολιτικές δυνάμεις της νέας διακυβέρνησης, ο δρόμος είναι μακρύς. Είναι μακρύς και ο ενδιάμεσος δρόμος για τον ελληνικό λαό και ακόμη πολύ μακρύτερος ο δρόμος της μετάβασης στο νέο πολιτικό σύστημα που άρχισε να χαράσσεται στον παγκόσμιο οδικό χάρτη των λαών.  Πάντοτε στην Ιστορία αυτός ο δρόμος ήταν μακρύς.


Για να επιστρέψομε στην Ελλάδα: Πρώτα απ' όλα οφείλομε να μελετήσομε και να κατανοήσομε και να κάνομε συνείδηση τη σημερινή πολιτική ταυτότητα της εξέγερσης του λαού του οποίου είμαστε πολίτες. Για να το κάνομε αυτό θα πρέπει, ασφαλώς, πρώτα να αναγνώσομε την ταυτότητα  της σημερινής κρίσης. Ας προσπαθήσομε να ξεχωρίσομε ορισμένα βασικά της στοιχεία.
Η κρίση στην Ελλάδα έχει δύο επίπεδα: Είναι μέρος της κρίσης του κοινωνικοπολιτικού συστήματος της αστικής δημοκρατίας, που είναι υπερεθνικού (παγκόσμιου) επιπέδου, και κρίση του ελληνικού πολιτικού συστήματος, ως αστικής δημοκρατίας, που περιορίζεται, όπως είναι φανερό, στα εθνικά μας όρια. Η πρώτη ήρθε να εκπορθήσει και να λεηλατήσει τη χώρα μας. Η δεύτερη άνοιξε στην πρώτη την κερκόπορτα. Θα πρέπει να συνειδητοποιήσομε ότι οι πολιτικές ηγεσίες και των δύο επιπέδων είναι υπεύθυνες για τη βαθιά κρίση της χώρας μας. Όταν λέμε πολιτικές ηγεσίες των δύο επιπέδων εννοούμε ολόκληρο το φάσμα των πολιτικών δυνάμεων που συγκροτούν: για το υπερεθνικό επίπεδο, την πολιτική ηγεσία της ΕΕ, το ευρωκοινοβούλιο και το πολιτικό μπλοκ των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και του ΔΝΤ, και για το εθνικό επίπεδο, την ελληνική Βουλή. (Μια δύο φράσεις για την αριστερά: Δεν έχει αρθρώσει, δυστυχώς, μέχρι σήμερα: ούτε η ευρωπαϊκή αριστερά σαφή και πλήρη ιδεολογικοπολιτικό λόγο κατά της κρίσης του κοινωνικοπολιτικού συστήματος, ούτε η ελληνική αριστερά αντίστοιχο λόγο και κυρίως σαφή ολοκληρωτική καταγγελία των δανειακών συμβάσεων και των όρων τους και ανακήρυξή τους ως επαχθών και ανυπόστατων. Πολύ χειρότερο είναι το ότι η αριστερά, εδώ και στο εξωτερικό, δεν έχει αρχίσει ακόμη να οργανώνει επιστημονικό και σοβαρό πολιτικό λόγο για τη σημερινή κρίση του κοινωνικοπολιτικού συστήματος και του σύγχρονου καπιταλισμού).
Πηγή της κρίσης του όλου κοινωνικοπολιτικού συστήματος στο υπερεθνικό επίπεδο είναι, όπως είναι γνωστό, το χρηματοοικονομικό σύστημα, το σύστημα του σύγχρονου καπιταλισμού, όπου βρίσκεται και το κέντρο εξουσίας που δημιουργεί και εκμεταλλεύεται τις κρίσεις των εθνικών κρατών. Είναι, όπως σημειώσαμε, ο σύγχρονος καπιταλισμός του χρηματοοικονομικού συστήματος αυτός που υποδουλώνει τους λαούς. Το κέντρο ή τα κέντρα αυτά τυφλής οικονομικής εξουσίας -για πρώτη φορά στην ιστορία- υπέταξαν σήμερα ολοκληρωτικά την πολιτική, τόσο τη διεθνή και την υπερεθνική όσο και των εθνικών κρατών. Ωστόσο, υπηρετούνται συγχρόνως από τις πολιτικές ηγεσίες του υπερεθνικού επιπέδου, οι οποίες είναι υποταγμένες σ' αυτά τα κέντρα, τα στηρίζουν και συγχρόνως τα εκμεταλλεύονται για τους δικούς τους γεωπολιτικούς και γενικότερα πολιτικούς σκοπούς. Αυτό το σύστημα υποδούλωσης των λαών υπηρετούν, με λίγες εξαιρέσεις, δουλικά οι πολιτικές ηγεσίες των πιο αδύναμων και μικρότερων κρατών.

Η κρίση της Ελλάδας είναι βαθιά και πολυδιάστατη. Δεν πλήττει μόνο την οικονομία μας, αλλά και όλα τα ζωτικής σημασίας αγαθά της χώρας. Κορυφαίο σήμερα γεγονός της κρίσης, που αποτελεί στίγμα για την ελληνική πολική ηγεσία και για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και την ευρωπαϊκή έννομη τάξη, είναι οι επονείδιστες και πρωτοφανείς για την Ευρώπη και για τον πολιτισμένο κόσμο παραβιάσεις των αρχών του δικαίου δανειακές συμβάσεις
Θα πρέπει να συνειδητοποιήσομε ότι η κρίση σήμερα δεν πλήττει μια τάξη μόνο, όπως σε άλλες εποχές. Πλήττει ολόκληρο τον κοινωνικό χώρο του εθνικού κράτους. Τα ξένα κέντρα εξουσίας του χρηματοοικονομικού συστήματος που διαχειρίζονται για τον εαυτό τους την κρίση και οι πολιτικές δυνάμεις που τα εκπροσωπούν και τα στηρίζουν  για τα δικά τους γεωπολιτικά συμφέροντα (σήμερα: ΗΠΑ, Γερμανία, ΔΝΤ, ΕΕ) θέλουν να θέσουν ολοκληρωτικά υπό των έλεγχο και την εκμετάλλευσή τους την Ελλάδα. Αυτά τα κέντρα μαζί με τις πολιτικές δυνάμεις τους:  πλήττουν τους εργαζομένους και κοινωνικά ασφαλισμένους, τους οποίους οδηγούν  στην εξαθλίωση. Πλήττουν το μεσαίο κοινωνικό και οικονομικό χώρο -κυρίως αυτόν- για να καρπωθούν τον ιστό της οικονομικής αγοράς του. Πλήττουν, τέλος, ολόκληρο τον εθνικό μας χώρο, τον οποίο θέλουν οικονομικά να τον αλλοτριώσουν και να τον ιδιοποιηθούν και πολιτικά να τον υποδουλώσουν και να τον εντάξουν στο πολιτικό μπλοκ τους. Για τους λόγους αυτούς: οικονομικά εποφθαλμιούν όλες τις πήγες πλούτου της Ελλάδας και πολιτικά στοχεύουν την κηδεμόνευσή της, την «επίλυση» των εθνικών θεμάτων της σύμφωνα με τα γεωπολιτικά συμφέροντά τους και τη συρρίκνωση της εδαφικής και, γενικότερα, της εθνικής μας κυριαρχίας.
Επομένως, ο κοινωνικός αγώνας δεν είναι αγώνας ορισμένης κοινωνικής κατηγορίας συμφερόντων, αλλά εθνικός, λαϊκός, πανελλαδικός. Δεν είναι αγώνας ταξικός, όπως ήταν άλλοτε, αλλά διαρθρωτικός αγώνας δομής της πολιτικής κοινωνίας. Αυτό σημαίνει: ότι οι πολιτικές δυνάμεις που θα γεννήσει αυτός ο αγώνας θα έχουν ιδεολογικοπολιτικές διαφορές και αντιθέσεις. Αυτό σημαίνει, επιπλέον, ότι το λαϊκό κίνημα που άρχισε ως αντίσταση δεν έχει ωριμάσει ακόμη για συγκρότηση πολιτικών παρατάξεων. Θα πρέπει, συνεπώς, να ωριμάσουν οι πολιτικές της αντίστασης και του λαϊκού κινήματος, ώστε να αρχίσει να διαπλάσσεται η κυρίαρχη λαϊκή ιδεολογία της νέας πορείας.

Πόση πολιτική ανωριμότητα λείπει, φαίνεται και στα ποικίλα συνθήματα συνταγματικών αλλαγών που εκτοξεύονται κάθε μέρα, που περικλείουν τραγικά για τον ελληνικό λαό και για τις τύχες του λάθη. Ακούει κάνεις για συντακτικές συνελεύσεις, χωρίς να δίνεται καμιά πληροφορία στο λαό, αν γνωρίζουν πολιτικά τι σημαίνει αυτό και χωρίς να ξέρουν ούτε οι ίδιοι που το προτείνουν τι σύνταγμα θα ζητήσουν και για τι είδους πολίτευμα. Ακούει κανείς για καθιέρωση άμεσης δημοκρατίας, χωρίς τη βασική πληροφόρηση, τί είδους θεσμούς έκφρασης της λαϊκής θέλησης θα  περιέχει. Ακούει κανείς για προέδρους δημοκρατίας με πολιτικές αρμοδιότητες, που θα εκλέγονται από το λαό, χωρίς τη βασική και κρίσιμη πληροφόρηση: ποιες αρμοδιότητες θα έχουν; Όλες τις αρμοδιότητες του πρωθυπουργού και χωρίς κοινοβουλευτικό έλεγχο, όπως το προεδρικό σύστημα; Ή με ορισμένες αλλά βασικές αρμοδιότητες, όπως στο ημιπροεδρικό σύστημα της Γαλλίας; Ή με πολύ περιορισμένες διαδικαστικές αρμοδιότητες, όπως εκείνες του Συντάγματος του 1975, και με παράλληλο κοινοβουλευτικό έλεγχο;

Αντί για όλες αυτές τις συζητήσεις, το πρώτο μας μέλημα πρέπει να ειναι σήμερα η ενίσχυση και η πύκνωση της αντίστασης. Μόνο μια ισχυρή αντίσταση μπορεί να γίνει ισχυρό κίνημα, μόνο ένα ισχυρό κίνημα μπορεί να απόκτηση δύναμη και να αναλάβει και ρόλο διεθνούς λαϊκού κινήματος. Και το σημαντικότερο: μόνο ένα τέτοιας ισχύος λαϊκό κίνημα μπορεί να αποκτήσει βιώσιμο ιδεολογικοπολιτικό προσανατολισμό και να αναλάβει ευθύνες ενεργού πολιτικής με ιστορική προοπτική. Κάθε άλλη πρόωρη κίνηση διακυβεύει και την απεξάρτησή της από το παρελθόν και τη βιωσιμότητα της. Σε όλες τις μεγάλες πορείες μετάβασης σε νέο κοινωνικοπολιτικό σύστημα υπήρξαν πολλοί «βιαστικοί» και σημειώθηκαν αναρίθμητες αποτυχίες πρόωρων πολιτικών παρεμβάσεων. Σίγουρα, όλες αυτές οι αποτυχίες ανώριμων λαϊκών δυνάμεων εμπλούτισαν την εμπειρία της τελικής φάσης της μετάβασης. Τα ίδια φαινόμενα θα έχομε και σήμερα. Έχομε ήδη (όχι αδικαιολόγητα), «βιαστικούς», οι οποίοι στην ουσία αγωνιούν για το δικό τους παρόν -χωρίς να προσβλέπουν στο ακόμη άγνωστο μέλλον. Θα έχομε, ασφαλώς, και πρόωρες αλυσιτελείς προσπάθειες. Θα πρέπει να ξέρουν, όμως, οι άδολα, αλλά πρόωρα προσπαθούντες, ότι ενδέχεται οι προσπάθειές τους να εμπλουτίσουν την ιστορική πορεία της μετάβασης μόνο εμπειρία που θα έχει ανάγκη η τελική προσπάθεια. Γι' αυτό δεν είμαι δογματικά αντίθετος για -έστω και πρόωρες- προσπάθειες, κάτω, όμως, από έναν όρο: να μη βοηθήσουν και να μη δυναμώσουν οι πρόωρες προσπάθειες το απερχόμενο φαύλο σύστημα. Και αυτό αποτελεί άμεσο κίνδυνο κάθε ανώριμης και χωρίς ιδεολογικοπολιτικό έρμα πολιτικής κίνηση.
Οι παραπάνω σκέψεις μας οδηγούν σε ένα κρίσιμο και απαραίτητο συμπέρασμα: Στην πρώτη αυτή φάση της μακράς ιστορικής διαδικασίας της μετάβασης έχομε δυο βασικής σημασίας υποχρεώσεις: να ρίξομε όλες μας τις δυνάμεις στην αντίσταση κατά των εστιών της κρίσης του κοινωνικοπολιτικού συστήματος και να μελετούμε και να παρουσιάζομε συνεχώς και αδιάλειπτα  στο λαό την αλήθεια του ιστορικού γίγνεσθαι. Να τον ενημερώνομε για το ποιες είναι οι δυνάμεις της κρίσης, ποιοι οι υπηρέτες τους που βυσσοδομούν εις βάρος του και  ποιο είναι το φαύλο σύστημα αυτών των δυνάμεων. Να τον ενημερώνομε, για το τί πράγματι απειλείται από τα αναφαίρετα δικαιώματά του και για το τι είναι αυτό που τα απειλεί και ποια δουλικά όργανα των δυνάμεων της κρίσης των παραπλανούν, τον εξαπατούν και τον απειλούν. Η σωστή και πλήρης ενημέρωση του λαού αποτελεί τη μεγάλη δύναμη πολιτικής ωρίμανσης και το μεγάλο όπλο του αγώνα.

Η παλλαϊκή κινητοποίηση των «Αγανακτισμένων», η Κίνηση Ανεξάρτητων Πολιτών, η όσο γίνεται πιο πλατιά αφύπνιση και κίνηση των ανθρώπων της Επιστήμης και της Τέχνης, ένα πολιτικό μέτωπο κινήσεων και κινημάτων αντίστασης με συνειδητοποιημένους ιδεολογικοπολιτικούς προβληματισμούς αποτελούν ισχυρές δυνάμεις που μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στην ωρίμανση της αντίστασης και της ανάδειξής της σε ιδεολογικοπολιτικό κίνημα.

Κύθηρα, Αύγουστος 2011
(από την κεντρική σελίδα της κίνησης ανεξάρτητων πολιτών του Μίκη Θεοδωράκη)